- SURVIVAL 23
- Scena Społeczna – program
- osoby artystyczne
- o haśle 3s/8h
- o miejscu
- Regulaminy
- Mapa Przeglądu
- Partnerstwa
Czerwcówka ze sztuką! 23. Przegląd Sztuki SURVIVAL w kazamatach Zamku w Leśnicy
Ile się nudzimy, a ile pracujemy? Do refleksji nad czasem, pracą i uwagą w epoce przebodźcowania zaprasza fundacja Art Transparent. 23. edycja Przeglądu Sztuki SURVIVAL odbędzie się w długi czerwcowy weekend (18–22 czerwca 2025) w kazamatach 800-letniego zamku w Leśnicy – w przestrzeni dawnej Dyskoteki Forty i otaczającym ją parku.
Czyje prace zobaczymy na Przeglądzie?
Do tegorocznego otwartego naboru na realizacje artystyczne zgłoszono kilkaset propozycji. Zespół kuratorski: Michał Bieniek, Daniel Brożek, Małgorzata Miśniakiewicz i Ewa Pluta wyłonił kilkanaście prac, które zobaczymy w przestrzeniach Zamku, oficyny i parku. Wyłonione w open callu osoby artystyczne: Martyna Baranowicz, Maciej Cholewa, Maks Cieślak, Roberto Cura, Ewa Dąbkowska, Jagoda Dobecka, Łukasz Horbów, Filip Jakubowski, Maja Janczar, Paweł Franciszek Jaskuła, Julia Królikowska, Jakub Leniart, Piotr Mlącki, Irmina Murawska, Miguel Rozas Balboa, Szymon Szewczyk, Anna Sztwiertnia, Kacper Wiatrak, Paulina Włostowska, Katarzyna Wójcicka oraz Grupa Babirot (Olga Budzan, Ewa Głowacka, Emilia Konwerska, Dominika Kulczyńska, Laura Malinowska, Anna Pastuszka, Marta Sieczkowska, Ewa Zwarycz).
Pełna lista osób artystycznych →
Hasło przewodnie: czas i uwaga
23. SURVIVAL – zatytułowany „3s/8h” – koncentruje się na relacjach między czasem, pracą a uwagą. Odwołuje się do historycznych postulatów ruchów robotniczych o ośmiogodzinnym dniu pracy i zestawia je z dzisiejszym trzysekundowym progiem uwagi w mediach społecznościowych. To zaproszenie do refleksji nad tym, jak dziś zarządzamy czasem – jako jednostki i jako społeczeństwo – w epoce przebodźcowania, elastycznego zatrudnienia i ciągłej dostępności. Hasło SURVIVALU odbija się też w kontekście miejsca i okresu (długi weekend czerwcowy), w którym odbywa się wystawa, zwracając uwagę na historię postrzegania czasu. Kategorie „czasu wolnego” czy „nudy” dostępne były przez wieki jedynie dla arystokracji czy wysokiej szlachty. Dziś to uwaga stała się nową miarą czasu i walutą w gospodarce informacyjnej. Praca przestaje być związana z konkretnym czasem, a liczy się efektywność i zadania. Jednocześnie wszyscy uczestniczymy w ekonomii uwagi, która zaburza tradycyjne pojęcia produktywności.
Odpoczywaj i nudź się społecznie
Zespół Art Transparent poleca na festiwal przyjechać rowerem – np. malowniczymi traktami po wałach wzdłuż Odry – albo pociągiem, w zaledwie piętnaście minut z Dworca Głównego. W przyzamkowym parku na odwiedzających czeka Klub Festiwalowy z przekąskami i napojami, gdzie można integrować się z innymi osobami lub po prostu odpoczywać leżąc pod drzewem na trawie czy leżakach. Bujna roślinność i woda zapewnią przyjemny chłód w trakcie czerwcowych upałów.
Każdego dnia na odwiedzających czekają też wydarzenia towarzyszące w ramach obfitego programu Sceny Społecznej. Zaplanowano rozmowy, wykłady i spotkania. O tym, kto nam zabrał czas wolny porozmawia Alek Hudzik z Mint Magazine. Instytut Narutowicza zaprosi do rozważań nad ekonomią uwagi i gniewu. Uniwersytet SWPS opowie o nowych technologiach w kontekście międzyludzkich relacji oraz o ekonomii współdzielenia.
Anna Siekierska w ramach projektu The Big Green zaprosi na grę terenową. Zespół organizatorski wraz z organizacjami partnerskimi z Afryki Południowo-Wschodniej ponownie przybliżą działania artystyczne i relacje podjęte w ramach projektu “Deconfining”. Odbędzie się też polska premiera nowego filmu School of Mutants. W programie znalazły się też oprowadzania kuratorskie oraz oprowadzania dla grup o specjalnych potrzebach np. rodzin z dziećmi czy mniejszości językowych.
Organizatorką Przeglądu Sztuki SURVIVAL jest fundacja Art Transparent, która od 20 lat wspiera sztukę we Wrocławiu.
Temat „3s/8h” przywołuje dwie jednostki czasu: 8 godzin to – zgodnie z postulatami ruchu robotniczego – część doby przeznaczona na wypoczynek i samoorganizację, natomiast 3 sekundy to minimalna ilość czasu, jaką odbiorca przeznacza na zaangażowanie się w media społecznościowe. Obecnie poczucie upływu czasu, a zatem możliwości gospodarowania nim, stało się jeszcze bardziej nieuchwytne i względne. Żyjemy w epoce, w której większość osób obywatelskich zachodnich społeczeństw ma do dyspozycji więcej niezagospodarowanego pracą zawodową i reprodukcyjną czasu przy jednoczesnym poczuciu, że stale go ubywa i im brakuje.
Dziś czas jest nie tylko materialnie mierzalnym, ograniczonym zasobem. Istotną jednostką mierzenia czasu stała się bowiem uwaga, której skupienie okazuje się zarówno współczesną walutą, jak i osobistym oraz neurologicznym wyzwaniem. Po pańszczyźnie, fabrycznych etatach i różnych formach zatrudnienia łączących określoną pracę z czasem poświęcanym na jej wykonanie teraz mierzymy się z relacją czasu i pracy definiowanej efektywnością oraz realizacją zadań. Jednocześnie nieustannie partycypujemy w ekonomii uwagi, która stoi w kontrze do codziennej produktywności i ekonomii czasu pracy.
W epokach nowożytnych czas stał się pojęciem klasowym. Wszędzie tam, gdzie gospodarka opierała się na systemie pracy niewolniczej, przede wszystkim w europejskich koloniach, ale też w uzależnionej od pańszczyzny Rzeczpospolitej, czas miał kilka wymiarów. Jeszcze w 1807 r. Hubert Vautrin pisał o ziemiach polskich, że „na pana niewolnik haruje od wschodu do zachodu”. Tymczasem polska i europejska arystokracja żyły z nadmiarem czasu wolnego, w permanentnej nudzie, którą zabijały, organizując przyjęcia i polowania. Zarówno nuda, jak i samowola oraz bezkarność szlachty podkreślały podziały klasowe i reprodukowały mechanizmy władzy.
Dopiero pojawienie się ruchów robotniczych doprowadziło do rewolucji w zakresie organizacji czasu. Osoby uprzywilejowane ekonomicznie wciąż mogły rozporządzać swoim czasem do woli, jednak robotnicze postulaty, manifesty i strajki wytrącały im z rąk część narzędzi służących do zarządzania w sposób praktycznie dowolny kalendarzem ludzi przynależących do tzw. stanów niższych. Na przestrzeni dziesięcioleci ruchom robotniczym w niektórych częściach świata udało się podzielić dobę na sektory pracy i odpoczynku. W ten sposób czas nie przestał jednak być narzędziem klasowych podziałów, ale stał się jeszcze jednym znormalizowanym systemem miary, który w krajach uprzywilejowanych podlega kontroli rynku i państwa.
Charakterystyczny dla późnego kapitalizmu nienormowany czas pracy i elastyczne formy zatrudnienia przyczyniają się do trwania w wiecznej gotowości i przy fragmentarycznej obecności. Rozmycie granic między czasem pracy a czasem wolnym i zanurzenie ich obu w czasie bezkresnej kapitalistycznej produkcji sprawia, że czas sam z siebie staje się osobistą walutą, narzędziem autoeksploatacji i źródłem stresu.
Zagadnienie wolnego czasu historycznie wiąże się z mechanizmami budowania wspólnoty, kultywowania tradycji czy walki o prawa obywatelskie. Współcześnie większość osób mieszkających w krajach Zachodu ma więcej tzw. czasu wolnego niż kiedykolwiek wcześniej. Został on jednak rozpoznany jako ogromny rynek, a nie społeczny, polityczny czy prywatny zasób. Zrodziło to czas fantomowy, który pod pozorem wolności wyboru i możliwości samostanowienia rozmywa się w rozproszonym pochłanianiu treści.
Upowszechnienie się Internetu i serwisów społecznościowych spowodowało skrócenie czasu niezbędnego do przyswojenia pojedynczego utworu, jednocześnie zwiększając – ponad ludzkie możliwości poznawcze – ilość dostępnych nagrań i albumów w serwisach streamingowych. Także masowość i coraz niższe ceny urządzeń rejestrujących i archiwizujących coraz częściej przyczyniają się do zastępowania procesów słuchania i patrzenia uczeniem maszynowym, oddając tym samym to pole pod zarząd AI. Ten dość ponury obraz odmieniają np. współczesne koncepcje sztuki dźwięku, stawiające na wspólnotowość doświadczenia i rolę przestrzeni przeznaczonych dla wyobraźni dźwiękowej.
Przebodźcowanie jako codzienność bycia we współczesnym świecie jest udziałem większości z nas. Jego pierwsze (już rozpoznane) neurologiczne, psychologiczne i społeczne konsekwencje domagają się próby przemyślenia tego, jak rozumiany i używany może być prawdziwie wolny czas. Prywatyzacja stresu i próby rozładowania go w urynkowionych sposobach relaksu prowadzą do poszukiwania stabilnych struktur, które pozwolą nadać wartość momentom niepodlegającym logice produkcji. Być może zwrot konserwatywny – pielęgnujący rozpoznane systemy i relacje – jest reakcją na czas, który nam umyka i już wylał się poza własne ramy.
Leśnica, wrocławskie osiedle o ponad 800-letniej historii, jest położona ok. 12 km na zachód od centrum miasta. Ta dawna wieś uliczna została przyłączona do Wrocławia w 1928 r. na fali największego powiększenia terytorium miasta o kilkadziesiąt wsi i dwa miasteczka. Leśnica była wówczas liczącą ok. 5 tys. osób osadą, zdegradowaną z miasteczka do wsi, i nosiła nazwę Deutsche Lissa.
Wcześniej była wielokrotnie palona w trakcie najazdów i rozmaitych walk. Najpierw spalili ją husyci, a później żołnierze walczący w wojnie 30-letniej oraz wojska Napoleona Bonaparte na początku XIX w. W 1945 r., mimo iż przechodził tędy front walk o Wrocław, Leśnica doznała stosunkowo małych zniszczeń. Jednocześnie od sierpnia 1942 r. działał tu podobóz obozu koncentracyjnego Gross-Rosen.
Leśnica, a dokładnie stojący w niej zamek, była jedną z siedzib śląskiej linii Piastów. Zamek prawdopodobnie został wybudowany w 1132 r. jako niewielki gródek obronny przy trasie do Legnicy. W nocy z 7 na 8 grudnia 1201 r. zmarł w nim księże Bolesław I Wysoki. W 1335 r. zaś, po śmierci Henryka VI Dobrego – ostatniego księcia wrocławskiego, zamek wraz z całym księstwem stał się częścią królestwa Czech. Po tym czasie majątek leśnicki był własnością kolejnych rodów szlacheckich.
Jeden z właścicieli zamku, przybyły z Włoch hr. Horatio di Forno, stał się bohaterem potwornych legend. Hrabiego cechowały fanatyzm religijny i okrucieństwo wobec poddanych. Podobno kazał zabić 50 osób chłopskich za odmowę przejścia na katolicyzm. Miał także zasztyletować w przypływie gniewu swojego służącego za rozlanie kilku kropel wina. Przez stulecia ludność Leśnicy wierzyła, że upiór arystokraty błąka się po leśnickim zamku, wpływając na pogodę oraz stan pobliskiej rzeki Bystrzycy. Nad osobami służącymi w posiadłości, szczególnie pokojówkami, miał się także znęcać syn hrabiego.
Po 1733 r. zamek gruntownie przebudowano w stylu barokowym.
Wkrótce wokół budowli narosła kolejna legenda o rzekomej wizycie króla Prus Fryderyka II, który po zwycięskiej bitwie pod Lutynią w 1756 r. miał wejść do zamku, zaskakując niczego nieświadomych żołnierzy austriackich, którzy w nim kwaterowali. Tę zmyśloną historię rozpropagował i osadził w świadomości społecznej obraz autorstwa Adolfa Menzla.
Konstrukcja przetrwała działania wojenne w 1945 r., a po pożarze w latach 50. zdecydowano o jej odbudowie i przekształceniu w dom kultury. Obecnie działa w nim Dom Kultury OPT ZAMEK.
Pałac w Leśnicy jest charakterystycznym dla architektury Śląska przykładem przekształcenia średniowiecznej siedziby w renesansowy dwór, a następnie okazały barokowy pałac. Budowlę otaczają fortyfikacje bastejowe z XVII w. – w ich przyziemiach najpierw urządzono kazamaty, a na przełomie tysiącleci działa w nich jedna z największych w mieście dyskotek.
23. Przegląd Sztuki SURVIVAL
3s/8h
18–22.06.2025 (środa–niedziela)
dawna Dyskoteka Forty i Zamek w Leśnicy
plac Świętojański 1
54-017 Wrocław
Wstęp na wystawę i wszystkie wydarzenia towarzyszące jest bezpłatny.
Wystawa czynna:
12:00–24:00 – środa
12:00–23:00 – czwartek, piątek, sobota i niedziela
Organizatorka: Fundacja Art Transparent / www.arttransparent.org
Partner Generalny: OPT Zamek
Zespół kuratorski: Michał Bieniek, Daniel Brożek, Małgorzata Miśniakiewicz, Ewa Pluta
